Webdesigner, cloud specialist, social media manager... Van deze banen had twintig jaar geleden nog niemand gehoord, maar ze zijn inmiddels helemaal ingeburgerd. Ook in de toekomst zullen beroepen ontstaan waarvan we nu het bestaan niet kunnen vermoeden, terwijl andere banen verdwijnen. Hoe ziet de arbeidsmarkt er over vijftien jaar uit? En hoe bereiden we ons daarop voor?

Banen komen en gaan. Onder invloed van technologische en maatschappelijke ontwikkelingen zijn veel ambachten verdwenen, zoals de letterzetter, kolenboer en schooltandarts. Maar er zijn ook beroepen bijgekomen, bijvoorbeeld in de informatietechnologie en de biotechsector. Dat technologische ontwikkelingen de arbeidsmarkt op zijn kop zetten, is dus niets nieuws. Maar het kan wel leiden tot een flinke mismatch in vraag en aanbod van gekwalificeerd personeel. Er worden nu studenten opgeleid voor beroepen die over vijftien jaar zijn verdwenen, terwijl er in de toekomst behoefte zal zijn aan bepaalde kennis en vaardigheden waarvoor nu nog geen opleidingen bestaan. Hoewel uiteraard niemand beschikt over een glazen bol, is het wel verstandig om te anticiperen op veranderingen.

Veel beroepen zijn al grotendeels geautomatiseerd. Zo komt aan de productie van een auto vrijwel geen mensenhand meer te pas. Deze ontwikkelingen zullen de komende vijf tot tien jaar doorzetten, voorspelt uitzendorganisatie Randstad. Of een beroep bedreigd wordt door robots, hangt vooral af van de aard van de werkzaamheden. Door de opmars van reissites staat de functie reisagent op de tocht. De opmars van zelfscankassa's in supermarkten heeft al geleid tot een dalende vraag naar caissières, maar dit beroep sterft in de toekomst mogelijk helemaal uit. Webwinkel Amazon experimenteert namelijk al met winkels zonder kassa, waarbij sensoren automatisch registreren wat je koopt. Beroepen die een hogere opleiding vereisen, ontspringen de dans niet. Zo ontwikkelt Bridgewater Associates, het grootste hedgefonds ter wereld, een zelflerend softwaresysteem dat algemene managementbeslissingen kan nemen, bijvoorbeeld over het ontslag of de promotie van werknemers. Ook voor vertalers ziet het er somber uit. Online vertaalprogramma's zullen later waarschijnlijk van zulk hoog niveau zijn, dat voor de meeste vertaalklussen geen mens van vlees en bloed meer nodig is. En wat te denken van financieel adviseurs? Steeds meer banken maken al gebruik van chatbots voor het contact met klanten en besteden ook andere diensten uit aan computers: van hypotheekadvies tot het beheer van beleggingsportefeuilles.

Ook andere maatschappelijke en technologische ontwikkelingen zullen sommige beroepen overbodig maken. Zo moeten taxi- en vrachtwagenchauffeurs voor hun baan vrezen door de opkomst van zelfrijdende wagens. Notarissen zullen de opmars van blockchaintechnologie met argusogen volgen. Financiële transacties of documenten kunnen cryptografisch worden versleuteld en worden vastgelegd op een netwerk van computers. Een handtekening van een notaris voegt dan weinig meer toe. Het besluit van het kabinet om Nederland af te koppelen van aardgas, maakt het werk van cv-ketelmonteurs overbodig.

Maar elke ontwikkeling biedt ook kansen. Door het gasbesluit en het klimaatakkoord van Parijs lijken gouden tijden aan te breken voor installateurs van zonnepanelen en warmtepompen. En gekwalificeerd zorgpersoneel heeft straks de banen voor het kiezen, met dank aan de vergrijzing en de stijgende levensverwachting. Vaak ontstaan door technologische doorbraken compleet nieuwe vakgebieden. Zo is er nu al veel vraag naar drone-piloten en experts op het gebied van virtual reality en Internet of Things. Ook voor datawetenschappers, cyberbeveiligers en whizzkids die slimme algoritmen kunnen ontwikkelen voor zelflerende computers staan bedrijven in de rij.

Verder is het slim om je te richten op vaardigheden die moeilijk zijn te automatiseren, zoals creativiteit, empathisch vermogen en sociale vaardigheden. Uit het overzicht van Jobpersonality (zie kader) blijkt immers dat vooral de sociale en creatieve beroepen minder gevoelig zijn voor robotisering. Toch is automatisering niet uitsluitend een bedreiging. Het kan er ook voor zorgen dat er meer ruimte ontstaat voor inhoudelijke taken. Zo kunnen verpleegkundigen zich meer toeleggen op sociale contacten en complexere medische handelingen als eenvoudige zorgtaken, zoals het aantrekken van sokken, worden overgenomen door een robot.

Daarnaast kan automatisering helpen om je vak beter uit te oefenen. Met behulp van big data kunnen oncologen nauwkeuriger bepalen welke behandeling bij een patiënt statistisch gezien de grootste slagingskans heeft. De rol van de arts zal niet snel zijn uitgespeeld, want het persoonlijke contact is niet snel te automatiseren. Het is de uiteindelijk taak van bedrijven om te zorgen voor een perfecte harmonie van mens en machine, waarbij het beste uit twee werelden kan worden gecombineerd. De mens blijft dus een onmisbare schakel, zij het in een andere rol.

Wat zijn jouw wensen voor de toekomst? Doorgroeien, voor jezelf beginnen, switchen? Wat je ambities ook zijn, de LOI biedt altijd een opleiding om ze te verwezenlijken. Kies bijvoorbeeld een opleiding uit een van deze vakgebieden.

Gezondheidszorg Onderwijs en pedagogiek ICT Grafische vormgeving

Naar de Typecursus Naar de Taalcursussen